این روزها ویروس کرونا، ایران و بسیاری از کشورهای جهان را دچار بحران کرده است و تا به امروز ایران، چهارمین کشور از نظر شیوع و آمار مرگ ومیردر جهان می باشد. قطعا شرایط پیش رو، اضطراب ها و ابهامات و تغییر سبک زندگی از لحاظ  روانشناختی و تاب آوری بسیار آسیب رسان است. در این مقاله قصد دارم به یکی از ویژگی های شخصیتی که در شرایط بحران می تواند کمک کننده باشد، بپردازم.

انسان ها در برابر شرايط نامساعد، خطرها و ناملايمات معمولاً احساس بي پناهي و سردرگمی مي كنند و در برخی مواقع نيز سعي می کنند كه در برابر خطرها و موقعيت ناگوار قدرت تحمل خود را بالا ببرند و یا نتايج غير منتظره اي به دست مي آورند.

تاب آوري، به معناي توانايي مقابله با شرايط دشوار و پاسخ انعطا ف پذير به فشارهاي زندگي روزانه است. تاب آوري، استرس را محدود نمي كند، مشكلات زندگي را پاك نمي كند، بلكه به افراد قدرت مي دهد تا با مشكلات پيش رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختي ها فائق آيند و با جريان زندگي حركت كنند تاب آوری توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز با شرایط استرس زا و چالش برانگیز است.

تاب آوری ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار و ادامه دار و توانایی در ترمیم خویشتن است. این ظرفیت انسان می تواند باعث شود تا او پیروزمندانه از رویدادهای ناگوار بگذرد و علیرغم قرار گرفتن در معرض تنش های شدید، شایستگی اجتماعی، تحصیلی و شغلی او ارتقا یابد.

این  ویژگی است که از فردی به فردی دیگر متفاوت است ومی تواند به مرور زمان رشد کند یا کاهش یابد و براساس خود اصلاح گری فکری و عملی انسان، در روند آزمون و خطای زندگی شکل می گیرد.

فرد تاب آور:

به بیان دیگر فرد تاب آور یعنی کسی که در برقرای تعادل زیستی روانی در شرایط دشوار توانمند است. البته معنای تاب آوری فقط این نیست که در برابر آسیب ها یا شرایط تهدید کننده پایدار بمانیم و در رو به رو شدن با شرایط خطرناک حالتی انفعالی داشته باشیم، بلکه در عمق معنای آن  حضور فعال و سازنده است.

برخي افراد به طور طبيعي داراي اين ويژگي هستند، اما خبر خوب اين است كه اين ويژگي در انحصار عده اي معدود نيست و به نظر روانشناسان، ساير افراد نيز قادرند تاب آوري را بياموزند و آن را ارتقاء دهند.

این رویکرد که در روانشناسی مثبت گرا معنا می یابد، هدف نهایی خود را شناسایی شیوه هایی میداند که بهترین نوع سازگاری با مسایل و بحران ها و در نهایت بهزیستی و شادکامی انسان را به دنبال دارد. از این رو، عواملی که سبب سازگاری هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی شوند؛ بنیادی ترین عامل های مورد پژوهش در این رویکرد از روان شناسی هستند.

تاب آوري در علوم اجتماعي نیز به عنوان روشي براي اندازه گيري توانايي فرد در مقابله با عوامل استرس زا و عواملي كه سلامت روان فرد را تهديد مي كند، تعريف شده است.

افراد تاب آور داراي رفتارهاي خود شكنانه نيستند. از نظر عاطفي آرام بوده و توانايي مقابله با شرايط ناگوار را دارند. تحقیقات راه هاي بدست آوردن تاب آوري را داشتن سرسختي، خود افزايي، توانایی حل مسيله، داشتن خلق و خو و احساسات مثبت مي داند.

به عبارت بهتر، تاب آوری نه تنها افزایش قدرت تحمل و سازگاری فرد در برخورد با مشکل، بلکه مهم تر از آن حفظ سلامت روانی و حتی ارتقای آن است. تاب آوری افراد را توانمند می سازد تا با دشواری ها و ناملایمات زندگی و شغلی رو به رو شوند، بدون اینکه آسیب ببینند و حتی از این موقعیت ها برای شکوفایی و رشد شخصیت خود استفاده کنند.

عواملی که به تاب آوری کمک می کند عبارتند از:

-روابط نزدیک با خانواده و دوستان

-نظر مثبت از خود و اعتماد به توانایی ها و نقاط قوت خود

-توانایی مدیریت هیجانات قوی و تکانشی -مهارت های بهتر حس مسائل و ارتباط خوب -احساس کنترل

-طالب کمک و استفاده از منابع

-خود را به عنوان یک انسان منعطف دیدن (نه به عنوان یک قربانی)

-مقابله با استرس از راه سالم و اجتناب از راهبردهای مقابله ای مضر مانند اعتیاد به مصرف مواد

-کمک به دیگران

-یافتن معنایی مثبت در زندگی خود با وجود وقایع دشوار و مشکلات

چگونه تاب آور شویم؟

می توان گفت فرد تاب آور، نحوه ی استدلال و نگرش متفاوتی در مواجهه با شرایط ناگوار اتخاذ می کند؛ به جای فاجعه ساختن از مشکل و گرفتار شدن در تبعات آن به خود و توانایی هایش توجه بیشتری می کند. مثلا چنین شخصی ممکن است یک موقعیت پرمخاطره را یک فرصت در نظر بگیرد نه یک تهدید و در دشواری ها به جای اضطراب موفقیت را تجربه کند.

بنابراین تاب آوری موجب سازگاری مناسب در مواجهه با مشکلات می شود و این چیزی بیش از اجتناب ساده از پیامدهای منفی است.

به نظر می رسد که افراد تاب آور به طور خلاقانه رابطه ی قدیمی «شرایط ناگوار-آسیب روانی» را حذف و با یک تغییر جدید، رابطه ی «شرایط پر مخاطره-رشد و بالندگی» را جایگزین آن می کنند. یعنی تاب آورها ذهنشان را طوری برنامه ریزی کرده اند که بعد از هر موقعیت استرس آوری به دنبال رشد خودشان هستند و مثل خیلی ها تسلیم آسیب های روانی نمی شوند.

درواقع، تاب آوری در مورد کسانی به کار می رود که در معرض خطر قرار می گیرند ولی دچار اختلالات روانی نمی شوند و زندگی شان آن چنان مختل نمی شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی گردند.

تاب آوری باعث می شود که افراد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت های موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردی استفاده کنند و از این چالش ها و آزمون ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آنها سربلند بیرون آیند.

توصيه هايي جهت تاب آوري در شرایط حال:

سعی کنید ازفرصت در منزل ماندن به عنوان یک توفیق اجباری در جهت دانش، توانایی های یادگیری و مهارت خود، ارتباط با اعضای خانواده، و انجام کارهای عقب مانده استفاده کنید. به برنامه ها و هدف هایی که به علت شرایط و تعطیلات اجباری، به صورت معوق در آمده اند متمرکز نشوید و تنها برنامه ریزی و هدف گذاری برای چندین هفته آینده را در منزل داشته باشید. از گله و شکایت و مقصر دانستن دست بکشید و انرژی خود را متمرکز کنید بر زمان آزادی که دارید.